Phát huy giá trị di tích Hải Vân Quan là cần thiết

Trong gần 200 năm tồn tại, Hải Vân Quan đã trải qua thăng trầm của biến cố lịch sử và tác động của môi trường, nhu cầu thay đổi công năng, chức năng công trình đã tác động tiêu cực đến di tích. Hiện nay Hải Vân Quan đã xuống cấp và cần được tu bổ tổng thể để tiếp tục được gìn giữ cho các thế hệ sau.

Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế - Phan Thanh Hải cho biết, Dự án Bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân Quan sẽ gìn giữ một mảng giá trị lịch sử - văn hoá - nghệ thuật của Quốc gia về quân sự - quốc phòng thời kỳ dựng nước, giữ nước của cha ông ta; là minh chứng chứng kiến những chiến tích oai hùng trong công cuộc giữ nước của dân tộc trong 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ. Dự án sẽ tái hiện không gian sinh hoạt, chiến đấu và hình ảnh công trình phòng thủ hoàn chỉnh gần như duy nhất còn tồn tại đến ngày nay; hoàn chỉnh kiến trúc - cảnh quan góp phần cải tạo không gian cảnh quan khu vực, tạo động lực phát triển văn hoá xã hội của địa phương, cụ thể là thị trấn Lăng Cô - Huế và quận Liên Chiểu - Đà Nẵng.

Di tích Hải Vân Quan được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử, văn hóa cấp quốc gia là sự khẳng định những giá trị vốn quý của di tích và cần được bảo tồn, tôn tạo và phát huy. Vì vậy, việc bảo tồn, tôn tạo, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân Quan trong giai đoạn này là hết sức cấp thiết, góp phần gìn giữ di sản văn hóa của dân tộc, phát triển kinh tế, du lịch, phục vụ công tác xây dựng và bảo vệ đất nước trong thời kỳ đổi mới, hội nhập quốc tế. Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế cho biết thêm.

Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Di tích Cố đô Huế phát biểu tại Hội thảo

Tìm phương án phù hợp

Hội thảo đã được thông tin về Dự án bào tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị Di tích Hải Vân Quan; những căn cứ pháp lý và căn cứ khoa học của Dự án; những giải pháp về kỹ thuật, kiến trúc, cảnh quan khi triển khai tu bổ, phục hồi. Có 2 phương án được đưa ra cho việc Bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân Quan. Theo đó, phương án 1 là sẽ phục hồi toàn bộ các công trình phía trong ranh giới vùng I bảo vệ di tích, một đoạn tuyến đường Thiên Lý đi về phía Huế và đường dốc đi về phía Đà Nẵng vào thời kỳ nhà Nguyễn. Các công trình nằm giữa ranh giới vùng bảo vệ I và II của di tích (các công trình giai đoạn 1945 – 1975) sẽ được bảo tồn; phương án 2 sẽ bảo tồn nguyên trạng toàn bộ các công trình được xác định có trước giai đoạn 1975, đặc biệt là thời kỳ chiến thắng Đồn Nhất. 

Nhà nghiên cứu Nguyễn Xuân Hoa đóng góp ý kiến tại Hội Thảo

Hầu hết các ý kiến góp ý tại Hội thảo đều đồng tình theo phương án 1. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện cần nghiên cứu, bảo tồn và tôn tạo các lô cốt, hầm ngầm thời Pháp, Mỹ, xem đây là những chứng tích lên án chiến tranh và phản ánh sinh động những giai đoạn biến đổi qua các thời kỳ lịch sử của di tích. Một số ý kiến cho rằng, cần tiến hành cải tạo không gian mặt bằng xung quanh di tích, tạo cảnh quan, xây dựng cơ sở hạ tầng, các công trình phục vụ đón tiếp khách tham quan, du lịch và nghỉ dưỡng tại khu vực này.

Cụ thể, cần thiết kế tôn tạo, phục hồi di tích Hải Vân Quan theo mặt bằng kiến trúc thời Nguyễn với chức năng như một pháo đài quân sự đặc biệt. Tháo dỡ những kiến trúc xây mới trên nóc hai cổng Hải Vân Quan và Thiên hạ đệ nhất hùng quan cũng như các công trình bên trong di tích. Phục hồi lại hệ thống tường thành, ụ súng thần công, bậc cấp, đường đi qua hai cổng. Nghiên cứu phục hồi kiến trúc nhà Trú Sở và Vũ Khố làm nơi đón tiếp tham quan và thiết kế trưng bày bảo tàng giới thiệu lịch sử hình thành và biến đổi của di tích.

Tại Hội thảo

Tham dự và phát biểu tại hội thảo, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thừa Thiên Huế Nguyễn Dung bày tỏ sự vui mừng khi thành phố Đà Nẵng và tỉnh Thừa Thiên Huế phối hợp tổ chức hoạt động này. Đây là dịp quan trọng để tranh thủ ý kiến của các nhà nghiên cứu, các nhà khoa học nhằm sớm hoàn thiện dựa án phục hồi, tôn tạo và phát huy giá trị của di tích Hải Vân Quan. Thay mặt lãnh đạo tỉnh Thừa Thiên Huế, Phó Chủ tịch UBND tỉnh hoan nghênh những nỗ lực của cả hai địa phương trong việc sớm xây dựng phương án bảo tồn, phục hồi Hải Vân Quan một cách chuẩn mực, nhằm phát huy hiệu quả nhất các giá trị của di tích. Sau hội thảo này, lãnh đạo hai địa phương tiếp tục ngồi lại với nhau để thống nhất chọn một phương án khả thi nhất. Hy vọng trong thời gian không xa, Hải Vân Quan trở thành điểm du lịch hấp dẫn dẫn của cả nước và là niềm tự hào của con dân hai xứ Thuận – Quảng xưa và nay là Huế - Đà Nẵng.         

Phát biểu kết luận Hội thảo, Cục trưởng Cục Di sản Văn hóa, Nguyễn Thế Hùng cơ bản thống nhất theo phương án 1 đã đề xuất, tuy nhiên, cần hoàn chỉnh một số tư liệu và xem xét việc cần thiết mở rộng diện tích khảo cổ để đủ căn cứ dữ liệu, đồng thời, cần bổ sung thêm tư liệu để hoàn thiện hơn dự án này. Cần tiếp tục xin ý kiến rộng rãi hơn để tạo thêm sự đồng thuận. Nếu Thừa Thiên Huế và Đà Nẵng làm tốt việc Bảo tồn, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích Hải Vân Quan  thì sẽ là bài học kinh nghiệm cho rất nhiều địa phương khác học tập.

Di tích Hải Vân Quan được xây dựng trên đỉnh đèo Hải Vân